Η ιστορία του κτηρίου
Στη νότια πλευρά του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή κτίστηκε το πρώτο δημοτικό σχολείο του χωριού στις αρχές του 20ου αιώνα. Μέχρι το 1920 περίπου χρησιμοποιήθηκαν ως αίθουσες διδασκαλίας τα κελιά της μονής. Το πρώτο αυτό σχολείο αποτελείτο από δύο αίθουσες διδασκαλίας, ένα γραφείο, βοηθητικούς χώρους που βρίσκονταν έξω από το κυρίως κτήριο και μικρή αυλή. Είχε ξύλινο δάπεδο και κεραμιδένια στέγη. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 το κτήριο αυτό εχρησιμοποιείτο ως παράρτημα του Δημοτικού Σχολείου Καλοπαναγιώτη που ήταν κτισμένο στον κύριο δρόμο Καλοπαναγιώτη Τροόδους.

Το 1991 ιδρύθηκε το Πολιτιστικό Κέντρο Άγιος Ιωάννης Λαμπαδιστής και στεγάστηκε σε αυτό το κτήριο που διασκευάστηκε κατάλληλα με δαπάνη του Υπουργείου Παιδείας. Τα εγκαίνια του τελέστηκαν τον Ιούλιο του 1991. Το κέντρο διέθετε δύο ευρύχωρες αίθουσες εργασίας και χώρο για διανυκτέρευση οκτώ προσώπων.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1999 σε σύσκεψη υπό την προεδρία του επάρχου Λευκωσίας, αποφασίστηκε το οίκημα του Πολιτιστικού Κέντρου να παραχωρηθεί στην Μητρόπολη Μόρφου για τη στέγαση βυζαντινού Μουσείου και το πολιτιστικό κέντρο να μεταστεγαστεί σε άλλο χώρο που θα εξασφάλιζε το Συμβούλιο Βελτιώσεως Καλοπαναγιώτη σε συνεργασία με τον έπαρχο Λευκωσίας.

Έτσι το παλαιό Δημοτικό Σχολείο και αργότερα Πολιτιστικό Κέντρο μετατράπηκε σε μουσείο βυζαντινών εικόνων και άλλων εκκλησιαστικών κειμηλίων με τη γενναιόδωρη χορηγία του Κωνσταντίνου Λεβέντη. Εδώ φυλάσσονται εκκλησιαστικοί θησαυροί, που διασώθηκαν στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή και στις άλλες εκκλησίες και στα ξωκλήσια του Καλοπαναγιώτη αφού έτυχαν της αναγκαίας συντήρησης.

Τον Οκτώβριο του 2000 με την τελετή των εγκαινίων το Εικονοφυλάκιο παραδόθηκε στο κοινό για να συνεχιστεί, κατά τα λόγια του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεόφυτου που είχε την πρωτοβουλία της ίδρυσης του, “ο παιδαγωγικός του ρόλος και να διδάσκει στην Οικουμένη, τον Ορθόδοξο πολιτισμό.”

Αναφορά στα εκθέματα του Μουσείου

Κάποια από τα αντικείμενα του εικονοφυλακίου είναι ανεκτίμητης αξίας, πανάρχαια και μοναδικά. Όλα είναι σπουδαία μα πιο πολύ ξεχωρίζουμε το μεγάλο επιστήλιο που είναι αγιογραφημένο από Κωνσταντινουπολίτη αγιογράφο (14ος αιώνας – Παλαιολόγια Τέχνη), την εικόνα της Παναγίας (12ος αιώνας με καθαρά βυζαντινά χαρακτηριστικά – Κομνήνια Τέχνη). Το μοναδικό ευαγγέλιο που τυπώθηκε στην Γένοβα της Ιταλίας το 1550, στην εποχή που η πατρίδα μας ήταν ενετοκρατούμενη, με ένα υπέροχο μεταλλικό κάλυμμα, περίπου 1000 χρονών και που είναι κατασκευασμένο στην Κωνσταντινούπολη, είναι μοναδικό σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Ένα εξαίρετο δίπτυχο, του τέλους του 14ου αρχές του 15ου αι., με τα χαρακτηριστικά της τέχνης του Σινά, παριστάνει αρκετές μορφές: την Παναγία που φιλά το γιο της για τελευταία φορά πριν από τον τάφο, παριστάνεται μια ωραία Σταύρωση, ένας υπέροχος Ευαγγελισμός και τρεις μεγάλοι Άγιοι της Εκκλησίας μας: Ο Αγ. Νικόλαος, ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και ο Αγ. Αντώνιος, ο αποκαλούμενος «Καθηγητής της Ερήμου». Στο κάτω μέρος του δίπτυχου δεξιά και αριστερά εικονίζονται μάρτυρες της Χριστιανοσύνης. Στο αριστερό μέρος ο Αγ. Προκόπιος και ο Αγ. Μερκούριος κι’ ανάμεσα τους ο Απ. Βαρθολομαίος με χρώμα κόκκινο όπως το αίμα, δείγμα της ιέρωσης και του μαρτυρίου του, γιατί όπως είναι γνωστό ο Άγιος μαρτύρησε αφού έγδαραν το άγιο σώμα Του. Στο δεξιό μέρος του δίπτυχου εικονίζονται τρεις μεγάλες μορφές αγίων γυναικών: Η μεγαλομάρτυς Βαρβάρα και η μεγαλομάρτυς Μαρίνα καθώς και η Αγία Φωτεινή.

Η έκπληξη για μας, ήταν μια από τις εικόνες μας, που αγιογραφήθηκε από Κωνσταντινουπολίτη αγιογράφο τον 14ο αι. και αποκαλύφτηκε σε μας από βυζαντινολόγο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών που μας επισκέφτηκε παλαιότερα. Ο εν λόγω καθηγητής μας πληροφόρησε ότι είναι η μοναδική εικόνα στον κόσμο με την ονομασία «Ο πληροφορών Κύριος» (Γι’ αυτή τη μοναδική εικόνα ερευνούσε από την νεανική του ηλικία και την ανακάλυψε στον Καλοπαναγιώτη σε προχωρημένη πια ηλικία!).

Στο εικονοφυλάκιο εκτίθεται και μια εικόνα της Παναγίας δεξιοκρατούσας του 15ου προς 16ον αι. τύπου Κυκκώτισσας, που είναι «περιβλεπούσα», δηλαδή σε οποιοδήποτε σημείο σταθεί ο πιστός, η Παναγία γυρίζει ολόκληρο το κεφάλι (Τέχνη σπουδαία και σπάνια στην αγιογραφία). Η εικόνα είναι χαρισματική και θαυματουργή όπως πληροφορούν οι κάτοικοι του Καλοπαναγιώτη και βρισκόταν στο ναό της Παναγίας της Θεοτόκου.

Μεταξύ των σπάνιων θησαυρών υπάρχει και ένα μέρος απίθανου τέμπλου, μια σπάνια έγχρωμη κατασκευή που ανήκε και πάλι στο ναό της Παναγίας της Θεοτόκου.

Ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί στο Εικονοφυλάκιο, για να γνωρίσει από κοντά ένα μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του Καλοπαναγιώτη.

Βάσος Αχιλλέως (Απόσπασμα)

Συλλογή με φωτογραφίες: