Οικία Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Κυρηνείας Λαυρέντιου
Το σπίτι όπου το 1750 γεννήθηκε ο εθνομάρτυρας Λαυρέντιος βρίσκεται λίγα μέτρα από τη μεγάλη γέφυρα που συνδέει το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή με τον παλαιό πυρήνα του χωριού ακριβώς απέναντι από το Μοναστήρι. Είναι μια ιδιαίτερα αξιόλογη οικία όχι μόνο γιατί συνδέεται με την ιστορία του χωριού αλλά και για τα ιδιαίτερα στοιχεία που παρουσιάζει από αρχιτεκτονικής πλευράς.
Σειρές από συνεχόμενες καμάρες κτισμένες με τούβλα σχηματίζουν τρίχωρο στο ισόγειο, κατασκευή που είναι σπάνια σ’ όλη την Κύπρο. Η οικία φαίνεται να κτίστηκε σε τρία στάδια και όπως φαίνεται από παλιές φωτογραφίες συνεχιζόταν πέρα από το σημερινό δρόμο και διέθετε όροφο. Η οικία αυτή που σύμφωνα με μαρτυρίες των ιδιοκτητών της υπήρξε κατά καιρούς, ταχυδρομείο και ξενοδοχείο κηρύχθηκε αρχαίο μνημείο από το Τμήμα Αρχαιοτήτων το 1987 μαζί με άλλες οικίες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην “ελεγχόμενη περιοχή” του Καλοπαναγιώτη. Απαλλοτριώθηκε από το Κοινοτικό Συμβούλιο και αναστηλώθηκε χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της οικοδομής. Σήμερα στεγάζει το Μουσείο Λαυρεντίου και το Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο.
Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο
Η αναστήλωση και αναπαλαίωση της οικίας Λαυρεντίου έγινε το 2005 – 2007 και στοίχισε πέραν του ενός εκατομμυρίου Ευρώ με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τον εξοπλισμό του ιστορικού αυτού κτηρίου ανέλαβε το ίδρυμα Γιαννάκη Παπαδούρη και το Πολιτιστικό Κέντρο Καλοπαναγιώτη.
Το κτηριακό αυτό συγκρότημα περιλαμβάνει το Μουσείο Λαυρεντίου συνεδριακούς χώρους πλήρως εξοπλισμένους που έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν μέχρι και 100 σύνεδρους. Επίσης υπάρχει αίθουσα πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων για εκθέσεις και άλλες δραστηριότητες, γραφείο και μικρή βιβλιοθήκη, γραφείο υποδοχής και ενημέρωσης, μικρο κατάστημα προβολής και προώθησης τοπικών προϊόντων με την επωνυμία ”Μυριανθούσης Ενθύμια”. Τα μπαλκόνια και η βεράντα του κτηρίου έχουν θέα το μοναστήρι και την κοιλάδα της βόρειας Μαραθάσας.
Μουσείο Λαυρεντίου
Σ’ ένα από τα δωμάτια του ισογείου της οικίας Λαυρεντίου που διατήρησε το χαρακτήρα του αναλλοίωτο από νεώτερες επεμβάσεις, το Πολιτιστικό Κέντρο Άγιος Ιωάννης Λαμπαδιστής Καλοπαναγιώτη στέγασε το Μουσείο Λαυρεντίου. Μ’ ένα πρωτότυπο τρόπο δίνει μέσα από φωτογραφίες και κείμενα τη ζωή του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Κυρηνείας Λαυρεντίου.
Όλες οι πληροφορίες για τη ζωή το έργο και το μαρτυρικό θάνατο του Εθνομάρτυρα Λαυρεντίου που αποκεφαλίστηκε την 9η Ιουλίου 1821 μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τους άλλους μητροπολίτες βρίσκονται στο βιβλίο που εξέδωσε το Πολιτιστικό Κέντρο το 2009, χρονιά που τελέστηκαν τα εγκαίνια του “Κέντρου”. Το κείμενο του βιβλίου έγραψε ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος.
Ο Εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Κυρηνείας Λαυρέντιος (1705-1821)
Ο Λαυρέντιος γεννήθηκε στον Καλοπαναγιώτη το 1750 στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Χρύσανθος προσέλαβε τον Λαυρέντιο σε ηλικία δεκαπέντε ετών ως δόκιμο στη Μητρόπολη Κυρηνείας η οποία τότε στεγαζόταν στη Μονή Σκουριώτισσας. Σε ηλικία τριάντα πέντε ετών χειροτονήθηκε ιερομόναχος και έξι χρόνια αργότερα Αρχιμανδρίτης από τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Ευγένιο.
Το 1811 χειροτονήθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου Χωρεπίσκοπος Λαμπούσης και το 1816 εξελέγη Μητροπολίτης Κυρηνείας. Το 1818 μυείται στη Φιλική Εταιρεία από τους φιλικούς Δημήτριο Ύπατρο και Αντώνιο Πελοπίδα.
Την 9η Ιουλίου 1821, την ίδια μέρα που απαγχονίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός αποκεφαλίστηκε και ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Λαυρέντιος μαζί με τους Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθο και Κιτίου Μελέτιο.